Anne kanında fetüsün DNA sı, ilk kez 1997 yılında Lo TM ve ark tarafından gösterilmiş, 2012 yılından itibaren prenatal tanıda klinik kullanıma girmiştir.
Gebelikte 10. haftadan itibaren istenebilir. 11-13 hf da anne kanında fetal DNA %10 oranında bulunur, gebelik haftasına göre miktarı değişmektedir (%3-20), doğumdan iki saat sonra kandan kaybolmaktadır.
cfDNA testi ile öploid gebelikleri anöploidilerden ayırmak için fetal fraksiyonun fazla olması gerekir. Fetal fraksiyon 11-13 hf da ortalama %10 dur. Fetal fraksiyon <%4 ise raporlanamaz. Fetal fraksiyon olguların %2.2 sinde <%4 dür. cfDNA ile %2.6 olguda test başarısız, %2.4 olguda örnek yetersizliği, %4-5 olguda sonuç alınamama durumu olabilir.
Fetal fraksiyonun düşük olduğu durumlar
• <10 hf gebelik
• Vücut kitle indeksi (BMI) yüksek, kilolu gebeler
• Fetal anöploidi (T13, T18), triploidi
• IVF gebelikleri, yumurta donasyonu
Fetal fraksiyonun düşük olduğu durumda gebenin özelliğine göre karar vermek gereklidir. Test tekrarı, genetik danışma, ultrason, fetal eko ile değerlendirme veya amniosentez koryon villüs gibi tanı testi yapılabilir.
Test tekrarında sonuç alınabilmesi %50-80 oranındadır.
Yanlış pozitif ve negatiflik olabilir mi?
cfDNA testi tarama testidir. Tanı testi değildir.
Yanlış olarak pozitif (%01.-0.5) (plasentada sınırlı mozaizm, rezorbe olan ikiz, nadir durumlar, malignite, maternal anöploidi....) veya yanlış negatif olabilir, sonuç alınmayabilir.
Testi istemeden önce ayrıntılı olarak gebe bu konuda bilgilendirilmelidir.
Genç popülasyonda yanlış pozitifliği yüksektir(pozitif belirleyici değeri düşük).
Doğrulayıcı tanı testi yapmadan gebelik terminasyonu cfDNA sonucuna göre yapılmamalıdır.
cfDNA gerçek pozitif olduğunda da anöploidinin translokasyon mu nondisjunction mı olduğunu ayırt edemez. Bu da gebeye danışma ve rekürrens riskini vermede önemlidir.
Tarama testi anormal olupta cfDNA normal olanlarda rezidüel %2 kromozomal anomali riski her zaman için vardır. Gebe dikkatli değerlendirilmeli, takibi yapılmalıdır.
cfDNA sonucu pozitifse ne yapılmalıdır?
Test pozitifliği durumunda amniosentez veya koryon villüs biyopsisi ile doğrulama gereklidir.
Ultrasonografi ve MSAFP yapılmalıdır.
Ultrason normalse koryon villüs yerine amniosentez tercih edilmelidir.
cfDNA kimlere önerilir?
Serbest fetal DNA testinin taramada kullanılması ile invazif prenatal tanı girişimlerinde belirgin azalma olmuştur. Yurdumuzda henüz cfDNA ile rutin tarama programı yoktur. İleri tarama testi olarak kabul edilmelidir. Karyotip analizi gereken majör fetal anomalilerde fetal karyotipleme yapılmalıdır.
Trizomi 21 ve 18 açısından yüksek riskli gebeliklerde önerilmeli, düşük riskli grupta önerilmemelidir.
• Anne yaşının ileri olması,
• Trizomi tarama testlerinin pozitif olması.
• Trizomi riskinin arttığına işaret eden spesifik ultrason belirteçlerinin varlığı.
Tarama testi yapılıp riski yüksek bulunan gruba, ikinci bir tarama testi olarak önerilebilir(risk >1/250)
Orta risk grubuna contingent(koşullu) testin parçası olarak önerilebilir.
Fiyatının fazla olması nedeniyle tüm populasyona önerilmesi bugün için zordur.
2018 yılından itibaren Hollanda ve Belçikada primer tarama testi olarak sağlık güvencesi altında isteniyor. Danimarka ve Finlandiya da ikinci aşama test, İsviçre de ise contingent(koşullu) testin parçası olarak ödeniyor.
cfDNA kimlere önerilmez?
Ultrasonda yapısal anomali olan yüksek riskli gruba önerilmemelidir.
Çoğul gebeliklere dair veriler henüz netleşmemiştir.
cfDNA diğer kullanım alanı
İmmünize Rh olgularında fetal Rh tayininde de cfDNA kullanılabilmektedir.